អាវុធជីវសាស្ត្រ (Biological Weapons) គឺជាអាវុធដែលប្រើមីក្រុប (ដូចជា បាក់តេរី វីរុស ឬផ្សិត) ឬសារធាតុពុលដែលផលិតដោយសារពាង្គកាយ (Toxins) ដើម្បីបង្កជំងឺ ឬសម្លាប់មនុស្ស សត្វ ឬរុក្ខជាតិ។ អាវុធទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកជាអាវុធបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រង់ទ្រាយធំ (Weapons of Mass Destruction – WMD) ដូចអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ និងអាវុធគីមី ដោយសារសមត្ថភាពរបស់វាក្នុងការបង្កផលប៉ះពាល់ទូលំទូលាយ។

ប្រភេទអាវុធជីវសាស្ត្រ

អាវុធជីវសាស្ត្រអាចបែងចែកជាប្រភេទដោយផ្អែកលើភ្នាក់ងារដែលប្រើ៖

1. បាក់តេរី:
   
   • ឧទាហរណ៍៖ Bacillus anthracis (ជំងឺអាន់ត្រាក់), Yersinia pestis (ជំងឺប៉េស្ត)។
   • ឥទ្ធិពល៖ បង្កជំងឺធ្ងន់ធ្ងរ ដែលអាចឆ្លង និងបណ្តាលឱ្យស្លាប់បាន។
2. វីរុស:
   
   • ឧទាហរណ៍៖ Variola virus (ជំងឺអុតស្វាយ), Ebola virus។
   • ឥទ្ធិពល៖ បណ្តាលឱ្យមានជំងឺឆ្លងខ្លាំង និងអត្រាស្លាប់ខ្ពស់។
3. សារធាតុពុល (Toxins):
   
   • ឧទាហរណ៍៖ Botulinum toxin (ផលិតដោយបាក់តេរី Clostridium botulinum), Ricin (ចម្រាញ់ពីរុក្ខជាតិ)។
   • ឥទ្ធិពល៖ ពុលខ្លាំង អាចបណ្តាលឱ្យស្លាប់ក្នុងកម្រិតតិចតួច។
4. ផ្សិត និងប៉ារ៉ាស៊ីត:
   
   • ឧទាហរណ៍៖ ផ្សិតដែលបំផ្លាញដំណាំ (អាវុធប្រឆាំងកសិកម្ម)។
   • ឥទ្ធិពល៖ បំផ្លាញផលដំណាំ ឬបង្កជំងឺដល់សត្វ និងមនុស្ស។

ប្រវត្តិនៃការប្រើប្រាស់

• បុរាណកាល: ការប្រើសាកសព ឬទឹកបំពុលដើម្បីឆ្លងជំងឺនៅក្នុងសង្គ្រាម។
• សង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងទី២: ប្រទេសមួយចំនួនបានស្រាវជ្រាវអាវុធជីវសាស្ត្រ ដូចជាជប៉ុន (អង្គភាព ៧៣១) ដែលបានសាកល្បងជំងឺប៉េស្ត និងអាន់ត្រាក់លើអ្នកទោស។
• សង្គ្រាមត្រជាក់: សហភាពសូវៀត និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្កើតកម្មវិធីអាវុធជីវសាស្ត្រទ្រង់ទ្រាយធំ។
• សម័យទំនើប: ឧទាហរណ៍ ការវាយប្រហារដោយអាន់ត្រាក់តាមសំបុត្រនៅសហរដ្ឋអាមេរិក (២០០១) និងការព្រួយបារម្ភអំពីការប្រើប្រាស់ដោយក្រុមភេរវករ។

ផលប៉ះពាល់

• ផលប៉ះពាល់ភ្លាមៗ: អាចបណ្តាលឱ្យមានជំងឺឆ្លង ឬស្លាប់ក្នុងរយៈពេលខ្លី អាស្រ័យលើភ្នាក់ងារ។
• ផលប៉ះពាល់រយៈវែង: ជំងឺអាចរាតត្បាតទៅសហគមន៍ធំៗ បង្កឱ្យមានការស្លាប់ទ្រង់ទ្រាយធំ។
• ផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម: បំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ បង្កភាពភ័យខ្លាច និងរំខានដល់សេដ្ឋកិច្ច។
• ផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន: អាចប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ជាពិសេសប្រសិនបើប្រើប្រឆាំងនឹងកសិកម្ម។

កិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិ

• អនុសញ្ញាអាវុធជីវសាស្ត្រ (Biological Weapons Convention – BWC, ១៩៧២): ហាមឃាត់ការអភិវឌ្ឍ ផលិត ស្តុកទុក និងប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រ។ ប្រទេសជាង ១៨០ បានចុះហត្ថលេខា ប៉ុន្តែការត្រួតពិនិត្យមានកម្រិត ដោយសារមិនមានអង្គការត្រួតពិនិត្យផ្ទាល់ដូច OPCW សម្រាប់អាវុធគីមី។
• សន្ធិសញ្ញាហ្សឺណែវ (១៩២៥): ហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រក្នុងសង្គ្រាម។

បញ្ហាប្រឈមនាពេលបច្ចុប្បន្ន

• ភេរវកម្ម: ក្រុមភេរវករអាចប្រើភ្នាក់ងារជីវសាស្ត្រដែលងាយរកបាន ដូចជា Ricin ឬ Salmonella។
• បច្ចេកវិទ្យាជីវសាស្ត្រ: ការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យាកែហ្សែន (CRISPR) អាចអនុញ្ញាតឱ្យបង្កើតភ្នាក់ងារជីវសាស្ត្រដែលគ្រោះថ្នាក់ជាងមុន។
• ការត្រួតពិនិត្យពិបាក: មីក្រុបអាចផលិតនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍តូចៗ និងពិបាករកឃើញ។
• ការការពារ: ការអភិវឌ្ឍវ៉ាក់សាំង ឬប្រព័ន្ធរកឃើញជំងឺនៅតែជាបញ្ហាប្រឈម។

ភាពខុសគ្នាជាមួយអាវុធគីមី និងនុយក្លេអ៊ែរ

• អាវុធជីវសាស្ត្រ vs. អាវុធគីមី:
  
  • អាវុធជីវសាស្ត្រប្រើសារពាង្គកាយរស់ ឬសារធាតុពុលផលិតដោយសារពាង្គកាយ ខណៈអាវុធគីមីប្រើសារធាតុគីមីសំយោគ។
  • អាវុធជីវសាស្ត្រអាចឆ្លង និងរាតត្បាត ខណៈអាវុធគីមីមានឥទ្ធិពលភ្លាមៗ។
• អាវុធជីវសាស្ត្រ vs. អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ:
  
  • អាវុធជីវសាស្ត្រមានឥទ្ធិពលតាមរយៈជំងឺ និងអាចរាតត្បាត ប៉ុន្តែមានការបំផ្លិចបំផ្លាញតិចជាងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។
  • អាវុធជីវសាស្ត្រងាយផលិតជាង ប៉ុន្តែពិបាកគ្រប់គ្រងការរីករាលដាល។

អាវុធជីវសាស្ត្រជាការគំរាមកំហែងដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ ដោយសារសមត្ថភាពរបស់វាក្នុងការបង្កភាពវឹកវរទ្រង់ទ្រាយធំ និងភាពលំបាកក្នុងការរកឃើញ។ ការពង្រឹងការត្រួតពិនិត្យ និងប្រព័ន្ធការពារជាតិជីវសាស្ត្រគឺចាំបាច់ដើម្បីទប់ស្កាត់ហានិភ័យ។