អាវុធប្រល័យលោក (Weapons of Mass Destruction – WMD) សំដៅលើអាវុធដែលមានសមត្ថភាពបំផ្លាញខ្លាំង បណ្តាលឱ្យមានការស្លាប់ និងការបំផ្លិចបំផ្លាញទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជន ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងបរិស្ថាន។ ជាទូទៅ អាវុធប្រល័យលោកត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាបីប្រភេទសំខាន់ៗ៖
- អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (Nuclear Weapons)
- អាវុធនុយក្លេអ៊ែរប្រើប្រាស់ប្រតិកម្មនុយក្លេអ៊ែរ (ហ្វីស្យុង ឬហ្វឺស្យុង) ដើម្បីបង្កើតការផ្ទុះដ៏មហន្តរាយ។
- ឧទាហរណ៍៖ គ្រាប់បែកអាតូមិកដែលបានទម្លាក់នៅហ៊ីរ៉ូស៊ីម៉ា និងណាហ្គាសាគី ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥។
- ផលប៉ះពាល់៖ ការបំផ្លាញភ្លាមៗ វិទ្យុសកម្ម និងផលវិបាកយូរអង្វែងដល់សុខភាព និងបរិស្ថាន។
- អាវុធគីមី (Chemical Weapons)
- ប្រើសារធាតុគីមីពុលដើម្បីសម្លាប់ ឬធ្វើឱ្យរបួសមនុស្ស ដូចជាឧស្ម័នសារីន ឧស្ម័នម៉ូស្តាត ឬឧស្ម័នក្លរីន។
- ឧទាហរណ៍៖ ការប្រើឧស្ម័នពុលក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងការវាយប្រហារដោយឧស្ម័នសារីននៅស៊ីរី (២០១៣)។
- ផលប៉ះពាល់៖ បណ្តាលឱ្យស្លាប់ ពិការ ឬរបួសធ្ងន់ធ្ងរដល់សរីរាង្គរាងកាយ។
- អាវុធជីវសាស្ត្រ (Biological Weapons)
- ប្រើមេរោគ ឬសារពាង្គកាយមានជីវិត (ដូចជាបាក់តេរី វីរុស) ដើម្បីបង្កជំងឺ ឬសម្លាប់មនុស្ស សត្វ ឬរុក្ខជាតិ។
- ឧទាហរណ៍៖ ការព្យាយាមប្រើបាក់តេរីអាន់ត្រាក់ (Anthrax) ជាអាវុធ។
- ផលប៉ះពាល់៖ អាចបង្កការរាតត្បាតជំងឺដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងពិបាកគ្រប់គ្រង។
បទបញ្ញត្តិអន្តរជាតិ
- សន្ធិសញ្ញាមិនរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ (NPT)៖ មានគោលបំណងការពារការរីកសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។
- អនុសញ្ញាអាវុធគីមី (CWC)៖ ហាមឃាត់ការផលិត និងប្រើប្រាស់អាវុធគីមី។
- អនុសញ្ញាអាវុធជីវសាស្ត្រ (BWC)៖ ហាមឃាត់ការអភិវឌ្ឍ និងប្រើប្រាស់អាវុធជីវសាស្ត្រ។
បញ្ហាប្រឈម
- ការគំរាមកំហែង៖ ប្រទេសមួយចំនួន និងក្រុមភេរវកម្មអាចនៅតែអភិវឌ្ឍ ឬស្តុកទុកអាវុធទាំងនេះ។
- បច្ចេកវិទ្យា៖ ការរីកចម្រើននៃបច្ចេកវិទ្យាអាចធ្វើឱ្យការផលិតអាវុធទាំងនេះកាន់តែងាយស្រួល។
- នយោបាយអន្តរជាតិ៖ ភាពតានតឹងរវាងប្រទេសមហាអំណាច និងការប្រកួតប្រជែងអាវុធអាចបង្កហានិភ័យ។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
អាវុធប្រល័យលោកជាការគំរាមកំហែងដល់សន្តិភាព និងសន្តិសុខសកល។ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងអន្តរជាតិក្នុងការត្រួតពិនិត្យ និងលុបបំបាត់អាវុធទាំងនេះគឺមានសារៈសំខាន់ដើម្បីការពារមនុស្សជាតិ និងបរិស្ថាន។
